Bürokraside Zam Krizi: Kamuda Maaş Düzenlemesinin Arka Planı

ÖZET

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Plan ve Bütçe Komisyonu’nun son gününde görüşülen ve oybirliği ile kabul edilen düzenleme, kamuoyunda sadece üst düzey bürokratlara ‘seyyanen zam’ yapılacak şeklinde yansıtıldı ve büyük bir tepki oluştu. Ancak, işin aslı ‘yansıtıldığı’ gibi değildi ve gerçekte durum farklıydı. Bu yazıda bu işin aslını analiz edeceğiz. İşin aslı, ilgili teklif ne sadece üst düzey bürokratları kapsamakta ne de seyyanen yapılmaktadır. Teklif, sadece üst düzey bürokratları değil merkezdeki ilgili kariyer meslek memurlarının tümünü kapsayan, göstergelerdeki değişikliklere dayalı oransal bir maaş iyileştirmesidir. Kamuoyunun medyada gördükleri ile konuyu değerlendirmesi ve teknik olarak konunun tam anlaşılamaması teklif edilen düzenlemenin üst düzey bürokratlara ayrıcalık yarattığı algısını yaratmıştır. Düzenleme esasen bütçe sınırları sebebiyle tüm kamu memur ve işçilerini kapsayamadığından, uzun süredir maaşlarında erime yaşayan kariyer meslek memurlarını hedeflemiştir. Bu düzenlemeden yararlanamayacak memur ve kamu işçilerinin tepkileri ve oluşturulan algıların yarattığı kamuoyu baskısı sebebiyle teklif şimdilik geri çekilmiş gibi görünse de Genel Kurul’da bütçe görüşmeleri devam ederken bu teklifin kapsamı daraltılarak tekrar gündeme gelmesi ihtimali sürmektedir. Süregelen bu tartışmalar, devlet memurluğunda nitelik, merkezdeki kariyer meslek memurlarını elde tutma sorunu ve bürokrasinin güçlendirilmesi ihtiyacı üzerine yeniden düşünmeyi ve bazı hatırlatmalar yapmayı da gerekli kılmıştır.

Bürokraside Zam Krizi: Kamuda Maaş Düzenlemesinin Arka Planı

I.Giriş

Kamuoyunda 1 Aralık 2025 Pazartesi gününden bu yana gündemin bir numaralı konusu “kamuda üst düzey yöneticilere yönelik yapılacak seyyanen zam” oldu. Peki işin aslı gerçekten bu mu? Düzenleme yalnızca üst düzey bürokratları mı kapsıyor? Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı’nın maaşına 30 bin TL’lik bir artış mı öngörülüyor? Asgari ücretle geçinmeye çalışan milyonlarca çalışana karşın üst düzey bürokratların neredeyse asgari ücretin bir buçuk katı tutarında zam alması ne kadar adil? Bu sorular geniş bir kesimde infial yaratsa da tablo görünenden biraz farklı. Bu yazıda bu konuyu farklı boyutları ile ele alacağız ve işin aslını doğru bir şekilde analiz etmeye çalışacağız.

II.Kamuda Maaş Düzenlemesinin Arka Planı

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Plan ve Bütçe Komisyonu görüşmelerinin son gününde (1 Aralık 2025 Pazartesi), 2026 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifinin 4’üncü maddesi kapsamında “IV. Diğer Ödemeler” bölümünün sonuna eklenmesi teklif edilen hükümler, hükümet ve muhalefetin oy birliğiyle kabul edilmişti (TBMM, 2025, s. 93–94).

Fotoğraf 1: TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda maaşların artışı ile ilgili önergenin iktidar ve muhalefet milletvekillerinin oybirliği ile kabul edildiğini gösteren belge

Oy birliği ile kabul edilen teklifte tüm ilgili kariyer meslek mensuplarının yanı sıra Hazine ve Maliye Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Gelir İdaresi Başkanlığı’ndaki kariyer meslek memurlarına ekstra en yüksek devlet memuru aylığının %200’ünü geçmeyecek şekilde ilave ek ödeme yapılması öngörülüyordu. Meclis tutanakları incelendiğinde, bu düzenlemenin yalnızca üst düzey bürokratları hedef aldığı yönündeki yaygın kanaatin gerçeği yansıtmadığı görülmektedir. Aksine, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen teklif, merkezi teşkilatta görev yapan kariyer meslek memurlarını ve düzenleyici ve denetleyici kurumlarda çalışan uzman yardımcıları, uzmanlar ve benzeri tüm kariyer meslek mensuplarını oransal olarak kapsayan bir maaş iyileştirmesini içermektedir.

i.Tepkilere Dayanak Yapılan Üç Yaklaşım

Kamuoyu tepkisi yaratılan algılarla beraber temelde üç başlık altında toplanmaktadır. Birincisi, taşra teşkilatında çalışan memurlar ile kapsam dışı kalan diğer kamu personelinin bireysel veya sendikal örgütlenme yoluyla “ayrıcalıklı iyileştirmeye” karşı çıkarak protesto etmeleridir. Yapılacak iyileştirmenin yalnızca merkez teşkilatındaki kariyer meslek mensuplarını kapsamasının eşit işe eşit ücret ilkesini çiğneyerek kamuda çalışma barışını bozacağı ve düzenlemenin tüm memurlara yayılması gerektiği argümanına dayanmaktadır (BirGün, 2025).

Fotoğraf 2: KESK Ankara Şubeler Platformu’nun sadece kariyer meslek memurlarına gelecek zam protestosu (Kaynak: Anka Haber Ajansı)

İkincisi, iktidar veya muhalefet fark etmeksizin tüm ana akım medya ve sosyal medyada ilgili teklifin bağlamından koparılarak sadece üst düzey bürokratlara yapılıyormuş gibi sunulmasıdır (Örneğin bakınız: Sözcü, 2025; Yenişafak,2025; TGRT Haber TV, 2025). Bu çerçevede kamuoyunda “bürokratlar kendi maaşlarını artırıyor” algısı güçlenmiş, teknik içerik ve aslında gerçek durum görmezden gelinmiştir. Oluşturulan bu algı, karar vericilerin kendi çıkarlarına hizmet eden düzenlemeleri destekleyebileceği yönündeki ‘ahlaki tehlike (moral hazard)’ endişesini de tetiklemiştir.

Fotoğraf 3: Sözcü Gazetesi’nin Komisyon’da kabul edilen memur maaşları ile ilgili düzenlemenin sadece üst düzey bürokratlara “seyyanen” yapılacak zam olarak geçtiği ilgili haberi (Kaynak: Sözcü Gazetesi).

Üçüncü tepki ise teknik bir yanlış anlamadan kaynaklanmaktadır. Teklif, kamuoyunda “seyyanen zam” olarak lanse edilse de fiilen yapılan artış seyyanen değil, tazminat göstergelerindeki katsayı değişikliğine bağlı oransal bir düzenlemedir (BBC Türkçe, 2025; Yeni Şafak, 2025).

Fotoğraf 4: Kabul edilen teklifin seyyanen yapıldığını söyleyen haberlerden birkaç örnek
(Kaynak websitesi linkleri: https://www.yenisafak.com/ekonomi/memura-kotu-haber-ak-parti-30-bin-liralik-seyyanen-zam-teklifini-komisyona-sunmaktan-vazgecti-4775483 & https://www.bbc.com/turkce/articles/cvg1v6xwpg6o)

ii.Kamuda Zam Düzenlemesinde İşin Aslı: Doğru Yaklaşım Ne Olmalı?

Birincisi, bu tepkilerin merkezindeki en temel konu, teklifin yalnızca yaklaşık 37 bin kariyer meslek mensubunu kapsıyor olmasıdır. Bu tartışma, 2011 yılında yürürlüğe giren 666 sayılı KHK’nın uzman, müfettiş, denetmen ve kontrolör gibi kadroları olumsuz etkilemesinden bu yana süregelen ve aslında yıllar içinde büyüyen bir yapısal sorunla da yakından ilişkilidir. Merkez ve taşra teşkilatları arasında zaten var olan ayrışma bürokrasinin doğası gereğidir. Merkezdeki kadroların giriş şartları daha zor, görev kapsamları da daha geniştir. Nitekim Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Mehmet Muş da farklı kurumlarda rapor yazacak nitelikli uzman dahi bulunamadığını açıkça söylemek gerekirse “itiraf” etmiştir.[1] Öte yandan, yaklaşık 3,6 milyon memurun tamamına bu ölçekte bir artış yapılmasının bütçesel olarak mümkün olmadığı da aşikardır. Bu nedenle uzun süredir maaş erimesi yaşayan kariyer meslek memurlarının önceliklendirilmesi, tabi ki mali sürdürülebilirlik açısından daha uygulanabilir bir seçenektir.

Tepkilere dayanak yapılan bir önceki bölümdeki ikinci yaklaşım ve argümana dönecek olursak, bu iddia temelde konunun medyada çarpıtılmasından kaynaklanmaktadır. Plan ve Bütçe Komisyonu tutanakları incelendiğinde görülmektedir ki 375 sayılı KHK’ya ekli (II) sayılı cetvelde yapılan gösterge değişikliği, bu cetvelde yer alan tüm kariyer meslek memurlarını, yani uzman yardımcılarından başkanlara kadar geniş bir grubu kapsamaktadır. Dolayısıyla yapılması teklif edilen maaş artışlarının yalnızca üst bürokratlara yönelik olduğuna ilişkin söylemler yanlıştır ve popülist yaklaşımların bir sonucudur.

Yine detaylarını bir önceki bölümde anlattığımız üçüncü yaklaşım ve ona dayanarak oluşturulan tepki ise teknik bir yanlış anlamadan kaynaklanmaktadır. Yapılması planlanan bu düzenleme kamuoyunda “seyyanen zam” olarak lanse edilmiş olsa da ‘seyyanen zam’ aslında her çalışana görev, ünvan veya derece farkı gözetmeksizin aynı tutarda yapılan artış anlamına gelir. Diğer bir deyişle, tüm personele eşit miktarda yapılan, oran içermeyen, düz bir maaş artışı demektir. Oysa, bu düzenlemede fiilen yapılan artış seyyanen değildir. Tazminat göstergelerindeki katsayı değişikliğine bağlı olarak farklı ünvan ve derecelerde farklı tutarlara yansıyan oransal bir düzenlemedir. Dolayısıyla kamuoyunda yaratılan “seyyanen zam” algısı teknik olarak doğru değildir.

Kamuoyunda çok geniş bir kesimde tepkiye yol açan bu teklif, Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi haber kanallarından TRT Haber’in aktardığı üzere (2025) Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan geçen ve genel kurula gelmesi beklenen bu maaş artış teklifi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatıyla “ücret adaleti ve çalışma barışının korunması” gerekçesiyle geri çekildi[2]. Ancak tartışma henüz tam ve kesin olarak kapanmadı. Kariyer meslek mensupları için kapsamı daraltılmış yeni bir düzenlemenin Genel Kurul’a sunulacağı iddiaları son günlerde yeniden konuşulmaktadır. Bu tepkilere göre belirlenen politika belirsizliğinin, Meclis Genel Kurulu’nda hali hazırda devam eden bütçe maratonunun sonuna doğru netleşmesi beklenmektedir. Önümüzdeki günlerde düzenlemenin kapsamı daraltılarak yasalaşması veya kamuoyu baskısıyla tamamen rafa kaldırılması ihtimalleri hala masada olmaya devam etmektedir.

III. Sonuç Yerine: Kariyer Meslek Memurluğuna Dair Öneriler

Kariyer meslek memurlarının maaşlarını iyileştirecek olan ve Plan ve Bütçe Komisyonu’nda oybirliği ile kabul edilen zam teklifine karşı; bu zammın ‘sadece üst düzey bürokratlara yönelik bir iyileştirme’ veya ‘seyyanen zam’ denilerek ve hatta konu siyasi bir bağlama çekilerek kamuoyunda çokça eleştirilen TÜİK örneği ortaya atılarak ‘TÜİK Başkanı’na 30 Bin TL ilave zam’ haberleriyle doğru olmayan birçok algılar yapıldı[3]. Ancak bu önerge ile sadece üst düzey bürokratlar değil göstergeye tabi en alt kariyer meslek memurlarını da kapsayacak şekilde tüm kariyer meslek memurlarının belirli oranlarda (seyyanen değil) yararlanacakları bir düzenlemedir.

Kamuda zam teklifinin birdenbire ‘seyyanen zam’ tepkisine dönüşmesi ve yanlış algılarla büyütülen tartışmaların temel sebebi aslında bürokraside nitelikli insan kaynağı bulma sorununun yıllar içerisinde giderek derinleşmesidir. Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Mehmet Muş’un da ifade ettiği gibi, kritik kurumlarda “basit seviyede dahi” rapor hazırlayacak personel bulmak zorlaşmıştır.[4] Son yıllarda artan istifalar sonucunda kariyer meslek memurluğu Türkiye’nin nitelikli gençleri için cazip bir yol olmaktan çıkmış, genç kuşaklar daha iyi koşullar sunan özel sektöre veya sınırlı alternatif memuriyetlere yönelmiştir. Bu durum devlet açısından kronik diyebileceğimiz bir yapısal sorun haline gelmiştir.

Hem iktidar hem de muhalefet yıllar boyunca oy potansiyelleri sebebiyle geniş memur ve işçilere odaklanan politikaları tercih ederken, devletin omurgasını oluşturan bu nitelikli bürokrat havuzunu koruma ve geliştirme görevini önemsememiş ve arka plana itmiştir. Türkiye’nin parlak gençlerinin beyin göçü ile kaybedilmesi orta ve uzun vadede ülkenin geleceği için nasıl stratejik bir risk oluşturuyorsa, kariyer meslek memurlarının kaybedilmesi de benzer biçimde ele alınmalıdır. Devlet, kariyer meslek memurluğunu yeniden cazip hâle getirmeli, liyakate dayalı fırsat eşitliği sağlamalı, nitelikli gençlerin bu alanda istihdamını korumayı ve güçlendirmeyi hedeflemelidir. İlk adım maddi koşulların iyileştirilmesi olsa da ardından iyileştirmeler rekabetçi yan haklarla da desteklenmelidir. Ancak bu şekilde devletin kurumsal hafızası, işleyiş kapasitesi ve bürokratik gücü gelecek nesillere aktarılabilir. Kariyer meslek memurluğu yeniden gençlerin öncelikli hedeflerinden biri haline ancak bu şekilde gelebilir.

Kaynakça:

Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2025). Tutanak: 2026 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi görüşmeleri (5313. birleşim). https://www.tbmm.gov.tr/Tutanaklar/TutanakGoster/5313
https://www.emekhaber.com/iste-burokratlara-30-bin-tl-ek-zam-getiren-onerge
https://x.com/samiltayyar27/status/1995902035108208963?s=20
BirGün. (2025, 5 Aralık). KESK’ten Ankara’da “üst düzey bürokratlara seyyanen zam” tepkisi: Şanslı azınlık ödüllendiriliyor, milyonlar cezalandırılıyor. https://www.birgun.net/haber/kesk-ten-ankara-da-ust-duzey-burokratlara-seyyanen-zam-tepkisi-sansli-azinlik-odullendiriliyor-milyonlar-cezalandiriliyor-674289
https://ankahaber.net/haber/detay/keskten_ankarada_ust_duzey_burokratlara_seyyanen_zam_tepkisi_sansli_azinlik_odullendiriliyor_milyonlar_cezalandiriliyor_277919
BBC Türkçe. (2025, Aralık 3). Kamu yöneticilerine seyyanen 30 bin TL zam teklifi komisyonda kabul edildi. BBC News. https://www.bbc.com/turkce/articles/cvg1v6xwpg6o
Yeni Şafak. (2025, Aralık 5). Memura kötü haber: AK Parti 30 bin liralık seyyanen zam teklifini komisyona sunmaktan vazgeçti. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/ekonomi/memura-kotu-haber-ak-parti-30-bin-liralik-seyyanen-zam-teklifini-komisyona-sunmaktan-vazgecti-4775483
Sözcü. (2025, Aralık 3). Komisyondan geçti: İşte maaşlarına 30 bin TL zam yapılacak olanların tam listesi. Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/komisyondan-gecti-iste-maaslarina-30-bin-TL-zam-yapilacak-olanların-tam-listesi-p266052